Vandaag is de 17e voortgangsrapportage van het ERTMS programma gepubliceerd. Hierin blikken we terug op de vorderingen van en ontwikkelingen bij alle betrokken spoorpartijen van het eerste half jaar van 2022.
ProRail
Zo ontwikkelt ProRail met Thales het systeem voor de infrastructuur (Central Safety System (CSS)). Daarnaast heeft ProRail eind augustus het ontwerp van drie ERTMS-corridors (de Noordelijke lijnen, Hanzelijn – Lelystad en SAAL) definitief gegund. Hiervoor vormt ProRail een Kennisalliantie met vijf ingenieursbureaus.
Vervoerders
De vervoerders werken ondertussen aan het inbouwen van ERTMS in de treinen. NS heeft in september een belangrijke stap gezet door een contract te sluiten om hun ruim 170 intercity’s (type VIRM) van ERTMS te voorzien voor 2027. Leasemaatschappij MRCE is ondertussen prototype locomotieven voorzien van ERTMS aan het testen. Ook is recent een akkoord bereikt met de Provincie Zuid-Holland over een bijdrage van het Rijk voor de aanschaf van nieuw materieel met ERTMS voor de MerwedeLingelijn. Provinciale Staten van Zuid-Holland heeft hier, zoals eerder bericht, een positief besluit overgenomen.
Vooral door de hoge kosten blijven investeringen in ERTMS door de goederenvervoerders en leasemaatschappijen tot nu toe uit. De verantwoordelijke staatsecretaris Heijnen van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) heeft op het Commissiedebat Spoor, Spoorveiligheid en ERTMS van 9 juni jl. aangegeven dat zij een nationale vergoeding voor de goederenvervoerders heroverweegt. Dit besluitvormingsproces is nog niet afgerond.
Helaas is de ingediende CEF-subsidie voor 660 reizigerstreinen en goederenlocomotieven niet gehonoreerd. IenW overweegt in samenspraak met de materieeleigenaren een nieuwe subsidieaanvraag te doen voor de aankomende ronde, die loopt van september 2022 tot en met januari 2023. Er wordt daarbij gekeken waar verbetering mogelijk is om toekomstige afwijzingen te voorkomen.
Plan proefbaanvak definitief
In 2020 bleek de teststrategie zoals bedacht in de planstudie niet goed maakbaar. Er was een andere invulling noodzakelijk om het proefbaanvak Hanzelijn voldoende representatief te maken. In de nieuwe aanpak staat de aanbeveling uit de Fyra-enquête centraal;
- voer een uitgebreid en integraal proefbedrijf uit en;
- zorg voor een terugvaloptie voor het slechtste geval.
Op basis van onderzoek van diverse alternatieven adviseert de sector het proefbaanvak Hanzelijn technisch hetzelfde, ERTMS baseline 3 level 2 only, uit te voeren als de overige baanvakken waar ERTMS uitgerold wordt. Dat verhoogt de representativiteit en is sneller gereed dan een specifieke, duale versie zoals bedacht bij het Kabinetsbesluit. Door de stapsgewijze opbouw is de kans zeer klein dat het proefbedrijf tegen onoplosbare problemen aanloopt. Als dit wel gebeurt, is het als terugvaloptie mogelijk binnen een week terug te bouwen naar het analoge, huidige ATB-systeem.
In het Programma ERTMS worden meer dan 60 primaire gebruikersprocessen aangepast. Er is inmiddels een duidelijker beeld hoe ERTMS vanaf 2026 in gebruik zal worden genomen. De ingebruikname zal stapsgewijs verlopen: van eenvoudig naar complex. Als de onderdelen van de operatie van ProRail en de vervoerders voldoende zijn beproefd dan worden deze bij de verdere uitrol niet meer getest. Het uitgangspunt is daarbij dat geplande hinder wordt verkozen om ongeplande hinder te voorkomen, waarbij wordt gezorgd dat die geplande hinder zo gering mogelijk is.
Hierna start het proefbedrijf met NS op proefbaanvak Hanzelijn, inclusief emplacement en station Lelystad, zoals opgenomen in het Kabinetsbesluit. ProRail en NS zullen hier gedurende 3 tot 4 maanden dag en nacht de operatie met ERTMS beproeven (zonder reizigers in de trein). Vervolgens zal er ruim een jaar een normale dienstregeling worden gereden met extra monitoring op de techniek, de logistiek en de machinist. De laatste beproevingen nemen ten slotte naar verwachting 3 dagen in beslag op het baanvak Kijfhoek – Belgische grens. Na deze periode wordt ERTMS overgedragen aan de reguliere organisatie en daarmee onderdeel van de normale werkwijze.
Capaciteitsproblemen
De uitrol van ERTMS is omvangrijker dan gedacht, terwijl de beschikbaarheid van voldoende personeel steeds meer een uitdaging is. Dat geldt voor alle betrokken partijen, van reizigervervoerders, aannemers, goederenvervoerders en ingenieursbureaus. Dit vormt een belangrijk risico voor de planning en daarmee ook de kosten. Half mei is een sectorbrede rondetafelconferentie over ERTMS gehouden, waarbij de capaciteitsproblemen besproken zijn. Een breed gedragen inzicht is dat het niet haalbaar is om alle plannen voor de uitrol van ERTMS bijtijds uit te voeren. Binnen het Programma ERTMS wordt doorlopend gekeken hoe we zo goed mogelijk met deze uitdaging om kunnen gaan en vertragingen zoveel mogelijk te beperken.